استفاده از هوش مصنوعی به جای قاضی: تحولات و چالش‌ها

استفاده از فناوری هوش مصنوعی در نظام های حقوقی و دستگاه های قضایی به سرعت در حال گسترش است. دلیل آن است که این تحولات باعث بهبود کارایی و کاهش زمان مورد نیاز برای اتخاذ تصمیمات وصدورحکم‌ها می‌شود، با سرعت پردازش هوش مصنوعی قطعا مدت زمان لازم برای دریافت شکایات و دادخواست ها و دسته بندی و ارجاع به مرجع وشعبه موردنظر و در پس آن تشخیص موارد مقدماتی مثل نقایص دادخواست یا مدارک مورد استناد و نهایتا تعیین وقت و ارزیابی دفاعیات و مستندات در جلسه دادرسی بسیار کوتاه تر خواهد بود.

اما به موازات این محاسن ، چالش‌ها و مسائلی نیز وجود دارد. حال بایستی به بررسی دلایل و آثار استفاده از هوش مصنوعی به جای قاضی پرداخت و به بررسی چالش‌های احتمالی که ممکن است با این تغییرات به وجود آید ، نظر داشت.یکی از مزایای استفاده از هوش مصنوعی در قضاوت، افزایش سرعت در صدور حکم‌ها و پردازش پرونده‌ها است. این سیستم‌ها می‌توانند به صورت خودکار الگوریتم‌ها و مقررات حقوقی را بررسی کرده و تصمیمات مبتنی بر داده‌های آماری و حقوقی ارائه دهند.

این موضوع می‌تواند به کاهش تأخیرها و اطاله در دادرسی و در دسترسی سریع و ساده به عدالت قضایی منجر شود. فرض کنید شما با یک شرکت تکنولوژی دچار اختلاف می گردید. موضوع این اختلاف عدم کارایی برنامه نوشته شده توسط کارکنان شرکت تکنولوژی برای کسب و کار شماست.

حال با مراجعه به کارشناس هوش مصنوعی به سرعت و با دقت بالا مغایرت برنامه نوشته شده با مفاد قرارداد حداقل قابل تعیین برای قضاوت است. حتی اگر از این امکانات برای کمک به قاضی استفاده شود می توان یک دستیار قابل اتکا برای بیشتر تصمیمات کنار قضات مستقر نمود. البته در برخی از موضوعات به جرات می توان گفت قضاوت هوش مصنوعی می تواند دقیق تر از انسان باشد.

با این حال، وجود چند چالش نیز باید در نظر گرفته شود. از جمله این چالش‌ها، امکان وقوع تبعات ناخواسته و فقدان بی‌طرفی انسانی در فرآیند تصمیم‌گیری هوش مصنوعی است. بی طرفی قاضی در رسیدگی و صدور رای ریشه های عمیق انسانی اداراکی و اخلاقی دارد که تصور جایگزین نمودن آن با هوش مصنوعی بسیار مشکل و حتی می تواند ترسناک باشد.

قدرت تحلیل هوش مصنوعی در تفسیر موضوع بین درست و غلط و امری بینابینی یا خاکستری نوید امکان واگذاری امر مهم قضاوت به هوش مصنوعی را می دهد اما تا زمانی که همچون قاضی انسانی امکان سنجش ونظارت بر منطق تصمیم گیری و اخلاقیات آن وجود ندارد امکان اعتماد کامل به تصمیمات هوش مصنوعی فراهم نیست.

همچنین، مسائل مرتبط با امنیت داده‌ها و حفظ حریم شخصی نیز اهمیت دارد.در حوزه هوش مصنوعی، مسائل مرتبط با امنیت داده‌ها و حریم شخصی از جنبه حقوقی شامل حفظ حریم شخصی است .استفاده از هوش مصنوعی ممکن است منجر به جمع‌آوری حجم عظیمی از داده‌های شخصی شود. این موضوع نیازمند توجه به حق حریم شخصی افراد است و تدابیر امنیتی مناسب برای جلوگیری از سواستفاده از این اطلاعات حساس است.

موضوع مهم دیگر در اینجا امنیت داده هاست.حفاظت از داده‌ها یا نگهداری و انتقال داده‌ها به صورت امن از اهمیت زیادی برخوردار است. تدابیر امنیتی، از جمله رمزنگاری، کنترل دسترسی و مکانیزم‌های دفاعی، برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز و حفظ امنیت داده‌های حساس اجرا می‌شوند.برای درک درست این امر فرض کنید یک طرف دعوا بتواند تغییری در اطلاعات و نحوه تصمیم گیری هوش مصنوعی بدون گذاشتن رد پای قابل مشاهده برای هوش مصنوعی یا افراد ناظر غیر فنی ایجاد نماید.

طبیعتا چه در مقام دستیار قاضی و چه در مقام خود قاضی سطح اطمینان به نتیجه تصمیم بسیار بستگی به حفاظت صحیح از داده ها دارد. شفافیت و شرکت کاربران مورد بعدی است.اطلاع رسانی به کاربران ازمهمترین نکات لازم می باشد. افراد باید اطلاعات کافی درباره نحوه استفاده از داده‌های خود توسط سیستم‌های هوش مصنوعی دریافت کنند.

این اطلاعات شامل هدف استفاده، زمان نگهداری داده‌ها و سیاست‌های امنیتی مربوطه می‌باشد.تطابق با قوانین حفاظت داده ها در سطح بین المللی مورد مهم دیگری در چهرچوب امنیت اطلاعات و حفظ حریم شخصی است.به عبارت دقیق تر تطابق با مجموعه قوانین مهم مثل GDPR و قوانین مشابه لازمه حرکت درست در این مسیر است.

در اروپا، قانون کلی حفاظت داده یا GDPR نقش مهمی در تنظیم استفاده از داده‌ها توسط هوش مصنوعی ایفا می‌کند. همچنین، در سایر نقاط جهان نیز قوانین حفاظت داده مشابه وجود دارند که باید رعایت شوند.مسئولیت قانونی یا به طور خاص تر مسئولیت قاضی در صدور رای اعم از مسئولیت های انتظاماتی یا مدنی در رسیدگی و صدور رای است.چالش اصلی در این خصوص تعیین مسئولیت است.

مشخص بودن موضوع و مرتکب آن در مورد مسئولیت  وقوع خطاها یا آسیب‌های ناشی از هوش مصنوعی امری حیاتی است. این شامل افزایش شفافیت در تصمیمات هوش مصنوعی و تعیین مسئولیت‌های حقوقی است.از این رو، تضمین امنیت داده‌ها و حفظ حریم شخصی افراد نقش اساسی در سازوکارها و سیاست‌های حقوقی مرتبط با هوش مصنوعی دارد. مخصوصا در امر رسیدگی قضایی که حساسیت بالاتری به دلیل وقوع اختلافات و امکان تضییع حقوق افراد آسیب دیده دارد، اهمیت آن بیشتر است.

این نکات نقش کلیدی در ساخت یک محیط حقوقی و امن برای استفاده قضایی از این فناوری را ایفا می‌کنند.در نتیجه، درگیر شدن هوش مصنوعی در قضاوت نیازمند یک برنامه‌ریزی دقیق و نظارت مستمر از سوی متخصصان حقوقی و اخلاقی و فنی است.

استفاده از این فناوری به‌طور مسئولانه می‌تواند به بهبود فرآیند قضائی کمک کند و در عین حال از وجود ابهامات و نقاط ضعف در این سیستم‌ها جلوگیری نماید.برای استفاده از هوش مصنوعی به جای قاضی راه بسیار زیادی در پیش داریم اما برای استفاده از هوش مصنوعی به عنوان دستیار قضایی هم اکنون امکانات زیادی در گستره هوش مصنوعی در دسترس است.