تجربۀ چین برای ایجاد شبکۀ ملی اطلاعات قابل استفاده است؟

آی‌سی‌تی نیوز – عباس پورخصالیان – روایت های اخیر از « ایجاد شبکۀ ملی اطلاعات» بمعنی آن است که «شبکۀ ملی اطلاعات» هنوز تحقق نیافته و تازه فهمیدیم که برای به وجود آوردن آن از مدلی چینی یا روسی باید اقتباس و کسب تجربه کنیم.

فکر بکری که علی یزدی خواه، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس یازدهم برای ایجاد شبکۀ ملی اطلاعات در جمهوری اسلامی ایران مطرح و در گفتگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا بیان کرده، این است که: «کشورهای چین و روسیه در زمینۀ راه‌اندازی شبکۀ ملی اطلاعات موفق بودند. چینی‌ها در این حوزه ابتکار منحصر به فرد و خاصی را طراحی کردند که ما نیز می‌توانیم از تجربه آنها در این بخش استفاده کنیم» (مأخذ: ایلنا، کد خبر: ۱۱۸۴۴۶۳ ۱۴۰۰/۱۰/۲۸).
در این یادداشت، روسیه را قلم می گیرم (چون کاری عملی در زمینۀ شبکۀ ملی اطلاعات نکرده و) نخست به تاریخچۀ اینترنت در چین می پردازم و سپس به این پرسش پاسخ می دهم که تا چه حدّ استفاده از تجربۀ منحصر به فرد چینی ها در زمینۀ ایجاد اینترنت ملی در کشور چین برای ایجاد شبکۀ ملی اطلاعات در جمهوری اسلامی ایران، امکان پذیر است.

تاریخچۀ اینترنت در چین
پیشینۀ شکل گیری “یِنگ ته وانگ” (yīntèwǎng) که نام چیزی شاید شبیه به شبکۀ ملی اینترنت در چین است، به سال ۱۹۸۰ یعنی به زمانی برمی گردد که وزارت راه آهن چین روی ایجاد شبکه ای رایانه ای تحقیق می کرد.
اولین اتصال بین المللی از چین به اینترنت در سپتامبر ۱۹۸۷ از طریق دروازه ای در دانشگاه کارلسروهه در آلمان اتفاق افتاد. در سال ۱۹۹۴، مقامات چینی اجازۀ اتصال کامل شبکۀ ارتباطات کشور به اینترنت TCP/IP را صادر کردند. از آن زمان به بعد، پروژۀ ایجاد یک “پی بسترِ” مستقل به عنوان زیرساخت اینترنت ملی چین آغاز شد.

شکل گیری نهادهای دولتی ارائه کنندۀ خدمات اینترنتی در چین، به علاوۀ تشکیل سازمان ها و شرکت های متولی امور اینترنت در چین که منجر به ایجاد اینترنت ملی چین شد، اصالت خود را نه تنها مدیون ساختار فنی و سازمانی که وامدار دولت چین هستند. آنچه که درمورد اینترنت در جمهوری خلق چین، به طور مکرر بخصوص در مطبوعات غربی مورد بحث قرار گرفته، عمدتاً رابطۀ بین چینترنت (نامی غیر رسمی که غربی ها به اینترنت در چین داده اند) و جامعۀ مدنی چین بوده است.
دولت چین در سال ۱۹۹۳، با هدف گذار از اقتصاد کمونیستی به اقتصاد بازار و پیوند فناوری اطلاعات با تجارت، “پروژۀ طلایی” (jīnzì gōngchéng) خود را به عنوان بخشی از توسعه اینترنت در چین راه اندازی کرد، شاملِ:
– پروژۀ کارت طلایی (jīnkǎ) برای معرفی پول نقد الکترونیکی، و
– پروژۀ سپروارۀ طلایی (jīndùn) برای اجرای مقررات امنیت فعالیت چینی ها در اینترنت ملی و تضمین آن.
در سال ۱۹۹۶، چین اولین “مقررات کنترل اینترنت” را وضع کرد و سپس در سال ۱۹۹۸، یک وزارتخانه به طور خاص برای پایش دسترسی و محتواهای روی اینترنت چین به نام “وزارت صنعت اطلاعات” (Xìnxī Chǎnyèbù) دایر شد. این وزارتخانه مکلف شد علاوه بر اُپراتورهای داخلی اینترنت، اپراتورهای ارتباطات بین المللی اینترنت را ایجاد کرد و همچنین به پالایش محتوا و مسدود کردن وبگاه های آنهایی که از نظر ممیزان حاوی “زباله” هستند پرداخت.
نقاط اتصال بین المللی زیرساخت اینترنت چین در شهرهای پکن، شانگهای و گوانگژو قرار دارند. نقطه تبادل داده های اینترنت هنگ کنگ (HKIX) دارای حداکثر ترافیک ۳۶ گیگابیت بر ثانیه (براسا آمار اکتبر ۲۰۰۶) است. این زیرساخت را هفت اُپراتور شبکه از ژوئن ۲۰۰۶ تاکنون اداره می کنند، به شرح زیر:
• «چاینانت» با ترافیک ۱۲۲۵۸۷ گیگابیت بر ثانیه ؛
• «چاینا ۱۶۹» با ترافیک ۶۰۸۸۸ گیگابیت بر ثانیه ؛
• «سی.اِس.تی نت» [شبکه ای که مؤسسات علمی چین مسئول ایجاد و مدیریت آن هستند] با ترافیک ۱۷۴۶۵ گیگابیت بر ثانیه؛
• «سی.ئی.آر نت» [شبکۀ آموزش و تحقیقات چین در دانشگاه Tsinghua] با ترافیک ۴۷۹۶ گیگابیت بر ثانیه؛
• «سی.اِم نت» با ترافیک ۴۷۸۵ گیگابیت در ثانیه؛
• «یو.اِن.آی نت» [که ارتباطات تلفن اینترنتی چین را برقرار می کند] با ترافیک ۳۶۵۲ گیگابیت بر ثانیه؛ و
• «شی.آی.ئی.تی نت» با ترافیک دادۀ ۲ گیگابیت بر ثانیه.
اکنون علاوه بر هفت شبکۀ مذکور، دو شبکۀ دیگر نیز در دست ساخت هستند.
طبق آمار مرکز دادۀ شبکۀ چین (CNNIC) در ژانویه ۲۰۰۷، کل نرخ انتقال داده، ۲۵۶۶۹۶ گیگابیت بر ثانیه بود؛ درحالی که برخی از شبکه ها در ابتدا تحت کنترل مستقیم یک شورای عالی دولتی بودند و سپس به اپراتورهایی مانند China Telecom ، Zhōngguó diànxìn ، China Unicom و Zhōngguó liántōng واگذار شدند.
اُپراتورهای زیر نیز از زیرساخت اینترنت چین نگهداری و بهره برداری می کنند:
CNC یاChina Netcom ، Chinasat، CIET ، China Mobileو China Unicom .
از سوم ژوئن ۲۰۰۰، CNNIC دارای مجوز رجیستری رسمی از ICANN برای ثبت نام دامنه های چینی است و از ۱۷ مارس ۲۰۰۳، متقاضیان ثبت نام می توانند مستقیماً در .cn ثبت نام کنند.
آنچه که تحت عنوان دیوار بزرگ چین معروف شده است، مجموعه ای نظام مند از سخت افزارها و نرم افزارهای اُپراتورهای مذکور به علاوه نهادهای پایش و نظارت عالیه، ممیزی و مقررات گذاری اینترنت در چین است. این در حالی است که اُپراتور شبکه CNC [با داشتن چهار سهامدار شاملِ: ۱) آکادمی علوم چین، ۲) دفتر ملی رادیو، فیلم و تلویزیون، ۳) وزارت راه آهن و ۴) شهرداری شانگهای] تحت کنترل مستقیم یک شورای عالی دولتی قرار دارد و از حمایت قوی وزارت صنعت اطلاعات چین برخوردار است. تازه در زمینۀ کنترل، پالایش و مسدودسازی اینترنت چین، برخی از شرکت های آمریکایی مثل سیسکو، سخت افزارهای لازم و برخی دیگر مثل گوگل و فیس بوک، تسهیلات نرم افزاری لازم را تاکنون به طور«زیر میزی» به چین فروخته اند که به ندرت برملا گردیده و رسوا شده اند.
از اطلاعات و داده های مذکور که از ویکیپیدیای آلمانی (ذیل Das Internet in der Volksrepublik China) استخراج و در این یادداشت ارائه می شود، معلوم است که:
۱- تجربۀ چین درمورد “چینترنت” و سپروارۀ بزرگش واقعاً منحصر به فرد است؛
۲- بخش های مهمی از این تجربه، با جست و جو در اینترنت، قابل بازیافت و مطالعه است و نیازی به دریافت از مقامات چینی ندارد؛
۳- چین، به نوبۀ خود از “خوب آغازکنندگانِ موج سوم” بوده و ما دیرآغازکننده و بدآغازکنندۀ این انقلاب دوران ساز هستیم!
۴- در مجموع می توان نتیجه گرفت که تجربۀ چین، نه تنها تکرارناپذیر، بلکه غیر قابل اقتباس در ج.ا.ا است!
برای درک چرایی نتیجۀ مذکور، مزید یادآوری، نگاه دوباره ای کنید به:

خبرِ قطع دسترسی به اینترنت جهانی از شهریورِ (۱۳۹۱ به بعد)
روز ۱۸فروردین ۱۳۹۱؛ خبری (با کد ۵۷۵۴۰ در پایگاه خبری تحلیلی انتخاب) منتشر شد، حاکی از این که:
«وزیر ارتباطات (تقی پور) در حاشیۀ نشست هم‌اندیشی و راهبردی طرح ملی خرید اعتباری (میزان) در مرکز همایش‌های بین المللی سازمان صدا و سیما، در خصوص شبکه اینترنت ملی گفته است: “طبق برنامه ریزی زمان‌بندی شده چارچوب کلی این شبکه تعیین شده است و طراحی مفهومی آن نیز به پایان رسیده است.”

رضا تقی پور ادامه داد: اجرای جزئی این شبکه نیز در شهریور ماه سال گذشته صورت گرفت همچنین در حال حاضر بسیاری از دستگاه‌های دولتی برای برقراری ارتباط بین دفاتر خود از اینترنت ملی استفاده می‌کنند و همچنین برخی از مدارس نیز از اینترنت ملی استفاده می‌کنند.

وی افزود: تاکنون به کاربران خانگی اینترنت ملی ارائه نمی‌شد و شاید به این دلیل برای مردم ملموس نبوده است اما از ابتدای شهریور امسال اینترنت ملی جایگزین شبکه اینترنت جهانی خواهد شد. وی در ادامه گفت: هم‌اکنون متقاضیان اینترنت ملی (اینترانت کشوری) می‌توانند برای اخذ این سرویس به مخابرات‌ استانی مراجعه نمایند. وزیر ارتباطات در ادامه تأکید کرد: از شهریور سال جاری نیز شرکت‌های ارائه دهند سرویس‌های اینترنت تنها می‌توانند اینترنت ملی یا همان اینترانت کشوری را ارائه دهند. به گفته وی این شبکه طبق پیش بینی‌ها ظرف دو یا سه سال آینده به شکل مطلوب خواهد رسید.

تقی پور افزود: با اجرای این شبکه اینترنت و سرویس‌های متنوع اینترنتی ارزان قیمت در اختیار مردم قرار می‌گیرد. همچنین مباحثی چون امنیت و حفظ اطلاعات در درون کشور نیز با اجرای اینترنت ملی تحقق می‌یابد. وی پایدار کردن شبکه اینترنت ملی و استفاده از اطلاعات ذخیره شده در آینده را از دیگر مزیت‌های آن دانست».
خبر مذکور نشان می دهد که بعضی از مسؤولان به چه راحتی قول می دهند و چگونه اجرایش می کنند!

نتیجه گیری
– هنوز پس از ۱۲ سال، شبکۀ ملی اطلاعات موعود ما، در وضعیت “دیزاین نشدگی” است. تازه در هشتم آذر ۱۴۰۰، تفاهم نامه ای میان معاونت برنامه ریزی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و پژوهشگاه همین وزارتخانه (!) امضا شده است، تا هشت طرح عملیاتی برای تحقق شاخص های عملکردی طرح کلان شبکۀ ملی اطلاعات تدوین شود!! که البته مبارک است!
– اگر چین حتی حاضر به انتقال دانش تجربی خود در زمینۀ شکل گیری “یِنگ ته وانگ” (yīntèwǎng) که شبکۀ ملی اینترنت چین است، باشد، “یِنگ ته وانگ” آنها چه شباهتی به تعریف مبهم ما از «ایجاد شبکۀ ملی اطلاعات» دارد؟
– از فعالیت های پراکنده و ضد و نقیضی که تاکنون در قبال «شبکۀ ملی اطلاعات» کرده ایم، چه مستنداتی را اکنون در دست داریم و کدامشان را قادریم به چینی ها بدهیم تا براساس مستندات قابل ارائه به آنها، منظورمان را به مشاوران چینی بفهمانیم و بگوییم به دنبال چه هستیم؟ (منبع:عصرارتباط)