گزارش اهم دستاوردها و فعالیت‌های انجام شده در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در دولت چهاردهم منتشر شد.
به گزارش عصر ارتباط بیستم مرداد ماه بود که نظر به تجارب و سوابق اجرایی حسین افشین، وی طی حکمی از سوی رییس جمهوری دولت چهاردهم، سکان مدیریت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیس جمهوری را در دست گرفت.
معاونت علمی که در زمره پرکارترین و پرخبرترین مجموعه‌های دولت چهاردهم به شمار می‌رود، به واسطه آشنایی و اشراف افشین بر زیست بوم عرصه علم، فناوری و اقتصاد دانشبنیان، از نخستین ساعات فعالیت خود، اقدامات و برنامه‌های متعددی را در دستور کار گذاشت.
نظر به گذشت نزدیک به ۷ ماه از فعالیت معاونت علمی در دولت چهاردهم، فرصتی برای ارزیابی دستاوردهای این نهاد مهم و تاثیرگذار در این عرصه فراهم شد.
به شکل کلان مأموریت‌های معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری شامل برنامه‌ریزی، تسهیل‌گری و حمایت در موارد زیر می‌شود:
- جهش علمی
- حمایت از نخبگان
- فناوری‌های اقتدارآفرین
- بازار نوآفرین
- توسعه اقتصاد دانشبنیان
- بهبود ارتباط جامعه علمی و دولت: افزایش اقبال به برنامه‌های بنیاد ملی علم ایران (INSF)
اما برای نیل به این اهداف کلان، معاونت علمی در دولت چهاردهم برنامه‌های متنوعی را در دستور کار قرار داد. یکی از این برنامه‌ها «بهبود ارتباط جامعه علمی و دولت» بود که در نهایت به افزایش اقبال به برنامه‌های بنیاد ملی علم ایران (INSF) منجر شد شامل اقدامات و دستاوردهای زیر است.
- حمایت‌های متنوع از طرح های مسئله محور و فراخوان‌های هدفمند
- مشارکت ۴۱۰۰ نفر از اساتید دانشگاه‌های سراسر کشور در طرح‌های حل مسئله و جهش علمی
- رشد ۴۵ درصدی درخواست‌های گرنت
- حمایت از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکترا در رشته‌های پیشران (۲۵ درصد رشد در شش ماه اخیر)
- حمایت از پسادکترای فناورانه در شرکت‌های دانشبنیان تحت نظر اساتید
- حمایت از نخبگان
موضوع حمایت ویژه از نخبگان کشور یکی دیگر از برنامه‌های ویژه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در دولت چهاردهم به شمار می‌رود که همچنان نیز در دستور کار است. بر این اساس خروجی برنامه حمایت از نخبگان شامل این موارد است و جزییات بیشتر نیز در جدول شماره یک آمده است:
- شروع تامین مسکن نخبگان در ۱۴ استان کشور
- پرداخت حقوق به دانشجویان مستعد دوره دکتری به ازای پژوهش اصیل (ماهیانه ۱۵ میلیون تومان)
- احصا نظام مسائل کشور به تفکیک استان‌ها و حل توسط نخبگان هر استان
- حمایت از توسعه فناوری‌های اقتدارآفرین
برنامه ویژه دیگر در معاونت علمی دولت چهاردهم «حمایت از توسعه فناوری‌های اقتدارآفرین» است.
برای نیل به اهداف این برنامه اما زیربرنامه‌ها و اقدامات زیادی اجرایی شده که برنامه توسعه زیرساخت، کاربری و حکمرانی هوش مصنوعی از آن جمله است. که در این راستا نیز دستاوردهای پیشرو حاصل شده است:
- تدوین برنامه جامع اقدام ملی در هوش مصنوعی شامل:
- ایجاد حکمرانی داده‌محور
- توسعه الگوریتم‌های ملی
- تمرکز بر عدالت اجتماعی
دیگر اقدامات برنامه جامع اقدام ملی در هوش مصنوعی در راستای برنامه «حمایت از توسعه فناوری‌های اقتدارآفرین» نیز شامل این موارد است:
- ایجاد سکوی ملی هوش مصنوعی
- دو پروژه بزرگ هوش تجاری موفق در دولت چهاردهم (هوش تجاری چاه نفت سپهر و جفیر و هوش تجاری نیروگاه شریعتی مشهد)
- توسعه زیرساخت‌های پردازشی و سکوی سخت‌افزاری در چهار نقطه جغرافیایی
- تعریف ۱۳ طرح برای دستیار هوشمند وزارتخانه‌ها
آموزش و توسعه نیروی انسانی متخصص (آموزش یک میلیون دانش‌آموز)
- مرکز ملی پیشران طراحی تراشه
مرکز ملی پیشران طراحی تراشه ایران به عنوان یکی از برنامه‌های محوری معاونت علمی در دولت چهاردهم با این اهداف طراحی شده است:
- راه‌اندازی شبکه ضدتحریمی برای توسعه اقتصاد میکروالکترونیک
- راهبری، ساماندهی و توسعه دفاتر طراحی تراشه داخلی و هدایت در راستای رفع نیاز صنایع مادر و حیاتی داخلی
- محوریت مسأله حفظ صیانت تجهیزات الکترونیک
- تربیت و آموزش نیروی طراح تراشه مجتمع و متخصصین توسعه نرمافزارهای کاربردی طراحی و ساخت تراشه
- توسعه شبکه همکاری بین‌الملل با ایجاد پروژه‌های مشترک خارجی و دفاتر طراحی مشترک
- جذب منابع و سرمایه‌گذار داخلی و خارجی برای موضوعات ساخت تراشه
- ارزآوری با اتصال به بازارهای بین‌المللی و توجیه‌پذیری اقتصادی و مقیاس پذیری تولید تراشه با طراحی داخلی
- راه اندازی بانک دارایی های فکری (IP تراشه ایران و شناسنامه دار کردن تراشه‌های بومی)
- راه اندازی آزمایشگاه تأییدیه تراشه بومی و صدور تأییدیه قابل اعتماد برای سرمایه گذاران و بهره برداران صنعتی
جایگاه مرکز ملی پیشران طراحی تراشه در زنجیره ارزش صنعت نیمه‌هادی
- برنامه ۷شکل‌گیری و توسعه بازار نوآفرین
و در نهایت شکل‌گیری و توسعه بازارنوآفرین از دیگر برنامه‌های کلیدی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیس‌جمهور است که تاکنون به دستاوردها و خروجی‌ها منتهی شده است.
- یکی از اهداف جدی معاون علمی فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیس‌جمهور، تنوع‌بخشی ابزارهای تأمین مالی است. در همین راستا، در دوره جدید معاونت، با پیگیری مستمر و همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار، بازار نوآفرین در فرابورس عملیاتی شد؛ به‌طوری که این تلاش‌ها سرانجام به عرضه اولیه در بازار نوآفرین و راه‌اندازی تابلوی دانشبنیان در تاریخ ۸ دی‌ماه ۱۴۰۳ منجر شد.
- در حال حاضر، ۱۱ شرکت در تابلوی دانشبنیان و و ۱۱ شرکت نیز در تابلوی رشد پذیرش شده‌اند. همچنین، شرکت‌های متعددی در صف بررسی قرار دارند که این موضوع ظرفیت بالای رشد این بازار را نشان می‌دهد.
- امروز بازار نوآفرین دیگر تنها یک نام نیست، بلکه فرصتی استثنایی برای رشد استارتاپ‌ها و توسعه سرمایه‌گذاری در زیست‌بوم دانشبنیان ایران به شمار می‌رود. این دستاورد، گامی مهم در جهت تقویت اقتصاد دانشبنیان و ایجاد بستری مناسب برای شکوفایی شرکت‌های نوآور و فناور در کشور است.
- اهم رویکردهای معاون علمی رییس جمهور
اما در ادامه باید مروری بر اهم اظهارات حسین افشین معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رییسجمهور داشت تا با رویکردها، دیدگاه‌ها و دیگر برنامه‌های این معاونت آشنا شد.
- ما در معاونت علمی از «دویدن» حمایت می‌کنیم
نکته کلیدی صحبت‌های حسین افشین در اولین اجلاس «ایران دانشبنیان» اعلام قاطع مخالفتش با توزیع یکسان حمایت‌ها در کشور بود و در توضیح این موضع خود گفت: ما در معاونت علمی از «دویدن» حمایت می‌کنیم و ملاک ما زمان و مکان نیست. از این رو، هر استانی که فعالیت، ایده و دوندگی داشته باشد در فهرست حمایت ما قرار خواهد گرفت.
نخستین اجلاس بررسی پیشرفت‌ها و تقدیر از پیشگامان زیست‌بوم دانشبنیان با حضور حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رییسجمهور، روز (۱۱ اسفندماه) در محل مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار شد. افشین در این اجلاس، طی سخنانی گفت: از موضوعات مورد توجه دولت چهاردهم داده است چراکه داشتن اطلاعات به ما کمک می‌کند تا تصمیمات بهتر و کارآمدتری بگیریم.
به گفته او، از مشکلات کشور در شاخص‌های بین‌المللی «تامین مالی» است چراکه با تامین مالی به شیوه سنتی نمی‌توان زیست‌بوم را پویا نگه‌‌داشت. از این رو، استفاده از روش‌های نوین تامین مالی را در دستور کار خود داریم.
معاون علمی رئیس‌جمهور، همچنین به بازدید نخست وزیران اوراسیا از خانه فناوری و نوآوری ایران گریز زد و تاکید کرد: این تیم از سطح و کیفیت محصولات دانشبنیان ایرانی شگفت زده شده و پس از این بازدید هر یک فهرست خرید و سفارش ارائه کرده‌بودند. افشین با بیان اینکه این اعتماد به محصول دانشبنیان ایرانی باید در خود شرکت‌های دانشبنیان هم متبلور شود، افزود: شرکت‌های دانشبنیان در کنار این اعتماد به نفس، باید به طراحی صنعتی محصولات خود هم توجه ویژه‌ای داشته باشند چون صرف کیفیت، علیرغم اهمیت بالای آن کافی نیست و یک محصول باید در ظاهری شکیل هم ارائه شود. موضوع دیگری که از نگاه معاون علمی رئیس‌جمهور مغفول نماند، صیانت از برند دانشبنیان بود و او در این راستا تاکید کرد: نگاه ما در معاونت علمی به «جریان» دانشبنیان است و نه لزوما محصول دانشبنیان و اگر محصولی به سطح فناوری عمومی جامعه برسد، از دایره دانش‌بنیانی خارج خواهد شد، بر این اساس، در کنار زایش و رویش به ریزش هم در زیست بوم دانشبنیان باور داریم.
افشین ضمن اشاره به اینکه دولت باید حمایتگر، بیمه‌گر و صبور باشد، تصریح کرد: تلاش ما در معاونت علمی ایفای این نقش است و از این رو، بر طرح‌های خطرپذیر سرمایه‌گذاری کرده و از روحیه نوآوری و خلاقیت حمایت کنیم.
معاون علمی رییس جمهور ادامه داد: تلاش ما بر کوتاه کردن بروکراسی اداری است و در این راستا، می‌کوشیم تا ۲۰۰۰ طرحی که از سال ۱۴۰۱ در سامانه خدمت معطل مانده بود را تعیین تکلیف کرده و تا پایان سال به صفر برسانیم. به گفته افشین، ما باید در خدمات هوشمند پیشرو باشیم و سازوکار را چابک کنیم چرا که معاونت علمی بخش خصوصی چابک در بدنه دولت محسوب می‌شود.
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود بر جزئیات بودجه معاونت علمی متمرکز شد و گفت: بودجه نسبت به آنچه که باید باشد، ناچیز است اما تلاش ما بر این است این میزان را با توجه به عنایت دکتر پزشکیان ارتقا دهیم و شاهد این مدعا ارتقا بودجه صندوق نوآوری و شکوفایی از ۱۰ همت به ۵۰ همت است و همچنین روش‌های نوین تامین مالی را به زیست‌بوم علم و فناوری بیافزایم چراکه تمام ماموریت ما در معاونت علمی، سرمایه‌گذاری برای آینده است.
نکته کلیدی صحبت‌های افشین اما اعلام قاطع مخالفتش با توزیع متقارن حمایت‌ها در کشور بود و در توضیح این موضع خود گفت: ما در معاونت علمی از دویدن حمایت می‌کنیم و ملاک ما زمان و مکان نیست. از این رو، هر استانی که فعالیت، ایده و دوندگی داشته باشد در فهرست حمایت ما قرار خواهد گرفت. او ادامه داد: برنامه ما در ایران ساخت سیزدهم هم مبتنی بر همین رویکرد است و چنانچه محصولی دانشبنیان با همان ویژگی‌ها ارائه شود از سطح حمایتی خود تنزل پیدا خواهد کرد.
گفتنی است در این اجلاس از سامانه مانیتورینگ و پایش مجازی زیست‌بوم دانشبنیان با حضور معاون علمی رئیس جمهور رونمایی شد.
- ضرورت «مدل اقتصادی پایدار» برای توسعه هوش مصنوعی
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رییسجمهور، در نخستین کنفرانس بین‌المللی هوش مصنوعی و رویداد پل‌تاک تأکید کرد: توسعه هوش مصنوعی می‌بایست بر مبنای یک مدل اقتصادی پایدار محقق می‌شود و باید مسیر توسعه را به‌گونه‌ای طراحی کنیم که سرمایه‌گذاری در این حوزه برای بخش خصوصی جذاب باشد.
کنفرانس بین‌المللی هوش مصنوعی و رویداد «پل‌تاک»، روز هفتم اسفندماه ۱۴۰۳ با شعار «هوش مصنوعی برای همه» و با حضور فعالان این حوزه، در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیس‌جمهور، در نخستین کنفرانس بین‌المللی هوش مصنوعی و رویداد پل‌تاک، ضمن تبریک روز مهندس، بر نقش بنیادین مهندسان در تحول فناوری تأکید کرد و گفت: مهندسی صرفاً یک عنوان نیست، بلکه یک فرآیند ذهنی و عملی است که از دانش عبور می‌کند و به خلاقیت می‌رسد. دانشگاه‌ها متخصص تربیت می‌کنند، اما مهندس شدن، فراتر از کسب دانش است. حتی یک فارغ‌التحصیل مقطع دکترا، در ابتدا تنها یک کارشناس است. آنچه او را به مهندس واقعی تبدیل می‌کند، توانایی خلق راه‌حل‌های جدید و عبور از مرزهای دانش موجود است.
افشین با اشاره به روند توسعه هوش مصنوعی در ایران از سال ۲۰۱۰، بیان کرد: این فناوری ابتدا در خودروهای خودران، سیستم‌های هدایت پزشکی و مدیریت ترافیک مطرح شد و امروز، با عبور از مرحله نظری، وارد کاربردهای صنعتی و عملیاتی شده است.
او با اشاره به اینکه هوش مصنوعی دیگر یک موضوع آکادمیک صرف نیست، گفت: نشانه این تغییر رویکرد، برگزاری همین کنفرانس است. زمانی در مورد هوش مصنوعی تنها بحث‌های نظری مطرح می‌شد، اما امروز کشور با نسل جدیدی از پروژه‌های عملیاتی در حوزه نفت، سلامت، شهرهای هوشمند و صنعت مواجه است. این تغییر مسیر، نتیجه سرمایه‌گذاری هدفمند و ورود جدی مهندسان خلاق به این عرصه است.
رییس بنیاد ملی نخبگان، با بیان اینکه توسعه هوش مصنوعی در کشور، باید بر اساس یک مدل اقتصادی پایدار باشد وگرنه در حد پژوهش‌های دانشگاهی باقی می‌ماند، تأکید کرد: کشورهایی که در هوش مصنوعی پیشرو هستند، زیست‌بوم تجاری مبتنی بر این فناوری را شکل داده‌اند. ما نیز باید مسیر توسعه را به‌گونه‌ای طراحی کنیم که سرمایه‌گذاری در این حوزه برای بخش خصوصی جذاب باشد. امروز باید به این سؤال پاسخ دهیم: چگونه هوش مصنوعی را به یک مزیت رقابتی در اقتصاد کشور تبدیل کنیم؟
- ضرورت ایجاد الگوهای موفق در هوش مصنوعی
معاون علمی و فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست‌جمهوری، با تاکید بر شناسایی و تکثیر الگوهای موفق در حوزه هوش مصنوعی، نسبت به خطر گسترش شبه‌علم و اخبار زودرس در این حوزه هشدار داد.
حسین افشین، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور همچنین طی سخنانی در آیین افتتاح مرکز پایش وضعیت هوشمند نیروگاهی، در نیروگاه سیکل ترکیبی شریعتی مشهد، این مرکز را گامی مهم برای بهره‌برداری بهینه و استفاده حداکثری از مزیت‌های انرژی کشور اعلام کرد و افزود: مزیت‌های طبیعی و انرژی از مهم‌ترین نقاط قوت کشور به شمار می‌روند، اما گاهی تبدیل به چالش‌های بزرگ می‌شوند که رفع آنها می‌تواند فرصت‌ها و ارزش افزوده ایجاد کند.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رییسجمهور گفت: پیشرفت علمی ما در برخی بخش‌ها با دنیا همگام شده و پیشگامی در هوش مصنوعی اتفاق افتاده است.
افشین نسبت به خطر تقدم اخبار بر محتوا و گسترش شبه‌علم حوزه هوش مصنوعی در کشور هشدار داد و بر لزوم ایجاد الگوهای موفق تاکید کرد. وی همچنین از تلاش‌های معاونت علمی برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه هوش مصنوعی در کشور صحبت کرد و در این راستا از صدور مجوز برای «نئوبانک» به عنوان یک گام مهم در این مسیر خبر داد.
وی تاکید کرد: در معاونت علمی به دنبال نمونه‌های موفق در حوزه هوش مصنوعی هستیم. این تلاش‌ها بر شناسایی الگوهای موفق و توسعه زیرساخت‌های لازم برای گسترش هوش مصنوعی در کشور متمرکز است. هدف نهایی، تکثیر این نمونه‌های موفق و توسعه استفاده از فناوری هوش مصنوعی در کشور است.
معاون علمی رییسجمهور، مزایای استفاده از سیستم پایش وضعیت هوشمند در نیروگاه‌ها را توضیح داد و خاطرنشان کرد: این مرکز می‌تواند به مدیران نیروگاه کمک کند تا بتوانند مسائل پیش رو را شناسایی و با اقدام سریع، از اتفاقات بد جلوگیری کنند. با استفاده از این سیستم می‌توان از هزینه‌های میلیون دلاری جلوگیری و عمر سیستم را طولانی‌تر کرد. این سیستم به صورت آنلاین داده‌ها را دریافت می‌کند و به مدیران نیروگاه اطلاع‌رسانی می‌کند تا در صورت وجود خطا، با هزینه کم آن را رفع کنند.
وی با اشاره به سابقه بیش از ۲۰ ساله سیستم‌های مانیتورینگ در کشور، از برگزاری همایشی در این زمینه در هفته آینده خبر داد و افزود: سیستم هوشمند جدید با جمع‌آوری ۵۰هزار داده در ثانیه، امکان آموزش الگوریتم‌ها و شناسایی عیوب پنهان را فراهم می‌کند که این امر منجر به افزایش بهره‌وری می‌شود. راه اصلی افزایش بهره‌وری، استفاده از فناوری است. این سیستم که در نیروگاه‌های کوچک گازی نصب شده، در زمینه انرژی نیز کاربرد دارد و باید دید چه زمانی در سراسر کشور اجرایی خواهد شد.
افشین با تأکید بر اهمیت «جسارت» در اجرای این طرح، توضیح داد: نصب سنسورها و راه‌اندازی سیستم‌های مانیتورینگ جدید نیازمند پذیرش ریسک و شجاعت مدیران است، زیرا ممکن است این سیستم‌ها، عیوبی را آشکار کنند که قبلا پنهان بوده‌اند و این امر می‌تواند منجر به ضررهای آشکار شود.
