بازار وی پی ان گردش مالی بالایی در کشور دارد. بازار مالی فیلترشکنها بین ۳۰ تا ۵۰ هزار میلیاردتومان تخمین زده میشود.
گزارشی که مرکز پژوهشهای مجلس در زمستان ۱۴۰۳ منتشر کرده است نشان میدهد که حدود ۸۰ درصد از مردم کشور از فیلترشکن استفاده میکنند و بیش از ۳۰ درصد آنها استفاده از ویپیانهای غیررایگان را به نسخههای رایگان ترجیح میدهند. طبق گزارش انجمن تجارت الکترونیک برآورد گردش مالی بازار فیلترشکن در ایران سالانه بیش از ۵ هزارمیلیارد تومان تخمین زده میشود.
میانگین قیمت فیلترشکنها، ۱۵۰ هزارتومان
دادههای این گزارش بیانگر آن است که میانگین قیمت فیلترشکنهای موجود در بازار ایران برابر با ۱۵۰ هزار تومان برآورد میشود. با این حساب درصورتیکه ۳۰ درصد از کاربران از فیلترشکنهای غیررایگان استفاده کنند و ماهانه ۱۵۰ هزار تومان بابت آن هزینه بپردازند، گردش مالی ماهانه بازار فروش ویپیان سالانه به چند هزارمیلیارد تومان میرسد.
در واقع این گزارش تجربه استفاده اینترنت در ایران را مانند کشورهای کمتر توسعهیافتهی دنیا توصیف کرده است؛ اتفاقی که آنها سعی میکنند با استفاده از فیلترشکن و استارلینک مقابل آن بایستند، اما در این شرایط بازار سواستفاده یا در مواردی کلاهبرداری هم رونق گرفته است. کارشناسان بخشی از عدم مقابله یا عزم جدی با مافیای فیلترشکنها را گردش مالی چشمگیر آن میدانند.
۸۶ درصد از کاربران از فیلترشکن استفاده میکنند
در بخشی از گزارش پنجم کیفیت اینترنت ایران هم به نتایج همکاری کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک با مرکز افکارسنجی «ایسپا» درباره آخرین وضعیت استفاده از فیلترشکن اشاره شده است. طبق این دادهها که مربوط به خردادماه ۱۴۰۴ است. در حال حاضر ۸۶ درصد کاربران اینترنت از فیلترشکن استفاده میکنند و این در حالی است که بیش از ۶۲ درصد از کاربران تا پیش از سال ۱۴۰۱ و فیلترینگ گسترده پلتفرمهای خارجی و محدودیتهای شدید اینترنت از فیلترشکن و پروکسی استفاده نمیکردند.
وی پی ان، مهمترین دلیل حملات DDoS
بنا بر بررسیهای گزارش چهارم کیفیت اینترنت که زمستان سال ۱۴۰۳ انجمن تجارت الکترونیک تهران آن را منتشر کرد، یکی از مهمترین دلایل افزایش حملات DDoS از مبدا ایران، فیلترینگ گسترده و در نتیجه رشد استفاده مردم از فیلترشکنهای رایگان و در نهایت افزایش آلودگی شبکه است. در این بین شهروندان عادی نیز از گزند فیلترشکنها در امان نیستند و تلفن همراه بسیاری از آنها تاکنون از طریق نصب فیلترشکنهای رایگان بهعنوان bot-net مورد سواستفاده هکرها قرار میگیرد.
فروش وی پی ان بسیار آسان است
محمود محمدی، کارشناس فناوری، در توضیح سازوکار بازار غیررسمی ویپیانها گفت: این روزها هر فردی میتواند بدون هیچ مجوز و نظارت مشخصی یک ویپیان تولید کند و آن را بفروشد. این فرآیند از نظر فنی چندان پیچیده نیست و ارائهدهنده ویپیان میتواند برای خدمات خود محدودیت حجم یا زمان بگذارد و بستههای مختلف طراحی کند.
به گفته محمدی، همین سهولت باعث شده بازاری وسیع و نامتعارف شکل بگیرد؛ بازاری که در آن هم عرضهکنندهها و هم مصرفکنندهها راضی به نظر میرسند و گردش مالی بزرگی خارج از دید نهادهای نظارتی جریان دارد.
او ادامه داد: شیوههای پرداخت نیز برای صاحبان این کسبوکارها بسیار ساده است. بسیاری از آنها از درگاههای پرداخت استفاده میکنند و کاربر میتواند با کارت هر بانک، هزینه اشتراک را پرداخت کند.
او تأکید کرد: بستن درگاههای پرداخت برای پلتفرمهای فروش ویپیان کار دشواری نیست، اما چون ارائهدهندگان بهسرعت راههای جایگزین پیدا میکنند، این اقدام تأثیر بلندمدتی ندارد. برخی فروشندگان ترجیح میدهند از شمارهحسابهای شخصی استفاده کنند که ردگیری آن هم سادهتر است و هم حساسیت کمتری ایجاد میکند.
کسب درآمد از تبلیغات
محمدی گفت: بخشی از ویپیانها نیز از طریق تبلیغات درونبرنامهای کسب درآمد میکنند و مدل اقتصادیشان وابسته به نمایش تبلیغ برای کاربر است؛ مسئلهای که نشان میدهد بازار ویپیان نهتنها رسمی نیست، بلکه بهطور کامل بر سازوکار تجاری پلتفرمهای کوچک و بزرگ متکی شده است.
محمدی در بخش دیگری از صحبتهای خود بیان کرد: جنبه نگرانکننده ماجرا، آسیبهایی است که بسیاری از این ویپیانهای بیهویت میتوانند به امنیت سایبری کاربران وارد کنند. هنگام نصب و راهاندازی، این برنامهها از کاربر اجازههایی میگیرند که به آنها امکان میدهد میان دستگاه و سرور سوم قرار بگیرند و به بخشهای مختلف سیستم دسترسی پیدا کنند.
از نگاه او، همین موضوع بستری برای نفوذ، جمعآوری داده و حتی سوءاستفاده از اطلاعات شخصی کاربران فراهم میکند؛ مسئلهای که اغلب مصرفکنندگان به آن توجهی ندارند.
ریسک بالای وی پی انها
محمدی تأکید کرد: حضور یک واسطه ناشناس میان کاربر و اینترنت، ریسک بالایی ایجاد میکند. بسیاری از کاربران تنها برای دسترسی به خدمات اینترنت از این ابزارها استفاده میکنند، اما نمیدانند ویپیانهای ناشناس میتوانند رفتوآمدهای آنلاین، رمزها، اطلاعات بانکی و حتی الگوهای رفتاری آنها را ذخیره کنند.
به گفته او، نبود استاندارد و نظارت در این بازار، زمینهساز تهدیدهای جدی سایبری شده است.
او افزود: علاوه بر فیلترشکنهای پولی فیلترشکنهای رایگان هم میتوانند آیپیهای ما را آلوده کنند. همچنین اخیرا موضوعاتی از جمله مافیای فیلترشکنها مطرح میشود و باید گفت براساس بررسیها، مهمترین و بهترین روش برای مقابله با آن رفع فیلترینگ است؛ چون بخشی از فیلترشکن منبع خارجی دارد و بخشی دیگر شامل فیلترشکنهای پولی است و میتواند نشر اطلاعاتی از طریق آن را به همراه داشته باشد.
محمدی گفت: از نقش فیلترینگ و ضرر ذینفعان داخلی باید گفت اپراتورهای اینترنت ثابت و سیار به دلیل مهاجرت کاربران به پلتفرمهای خارجی و کاهش مصرف ترافیک داخلی متضرر میشوند. در مقابل تنها ذینفع این سیاست واسطههای فروش ویپیان و ذینفعان غیرشفاف این بازار خاکستری هستند.
محمدی گفت: محدودیتهای اینترنت طی سالهای گذشته بازاری را به صورت موازی شکل داده که حالا حجم آن هر روز افزایش پیدا میکند و ارزش آن نیز به چندین همت رسیده است. رشتهای که بر اساس گفتههای ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی، بیش از آنچه به نظر میرسد سر دراز دارد.
حتی برخی از شرکتهای بزرگ غیرخصوصی نیز در ایران ویپیانفروش هستند و این فروش حجم قابلتوجهی نیز دارد. فیلترینگ ایران از لحاظ کیفیت با فیلترهای چینی شانه به شانه هم میزنند.
