هوش مصنوعی شخصیت برتر سال به انتخاب مجله تایم بوده است. یک تکنولوژی که زندگی بشر را دگرگون کرده و اکنون بسیاری از این در هراسند که شغلشان را از میان ببرد. در ایران اما هراس اصلی از عقبماندگیمان نسبت به دنیاست. چراکه ممکن است مشاغل بسیاری از بین بروند و مشاغل جدیدی جایگزین آن نشود. چراکه هوش مصنوعی شغلهایی نیز ایجاد کرده است.
بسیاری فرنکنشتاین را انتقادی در هوش مصنوعی میدانند. شخصیتی که فرنکنشتاین ساخته در فیلم شباهت بسیاری به ربات دارد، موجودی که هرگز نمیمیرد، با قصد بدی ایجاد نشده اما نابودی به همراه دارد. فرنکنشتاین دانشمندی است خودشیفته و خودپسند که برایش مهم نیست اختراعش چه به روز دنیا میآورد. سازندگان هوش مصنوعی نیز به زندگی مردم اهمیتی نمیدهند. هراس چندمیلیارد نفر برایشان اهمیتی ندارد. اینروزها با یک نگرانی جهانی مواجهایم، نویسندگان نگران داستانهایی هستند که هوش مصنوعی خواهد نوشت، کارمندان نگران فعالیتهایی که هوش مصنوعی برعهده میگیرد و کارگران نگران قطع شدن درآمد ماهانهشان توسط این موجود مجازی.
از سویی دیگر عقبماندگی در تکنولوژی در دنیای امروز با هیچ چیز جبران نمیشود؛ پیشرفت و ثروت اندوزی با توسعه و واردات تکنولوژی همگام با دنیا ممکن است. هوش مصنوعی نیز مانند هر فناوری دیگر باید به روز بوده و برای عموم مردم در دسترس باشد.
با شهرام معین، رئیس انجمن سیستمهای هوشمند ایران و مشاور رئیس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در حوزه هوش مصنوعی گفتوگویی داشتهایم که در ادامه میخوانید:
- گفته میشود هوش مصنوعی بسیاری از مشاغل را از بین برده و مشاغل دیگری را جایگزین میکند. آمارها و ارقام بسیاری منتشر میشود مبنی بر اینکه تا ۵ سال دیگر بسیاری از مشاغل همچون خبرنگاری از میان خواهد رفت. در دیگر کشورها هوش مصنوعی همزمان مشاغل دیگری ایجاد میکند اما در ایران این تکنولوژی بسیار دیرتر از دنیا وارد کشور میشود. به نظر شما راهکار این مشکل چیست؟
حقیقت این است که هوش مصنوعی مشاغلی را ایجاد کرده و برخی کارها را نیز از میان میبرد، کمرنگ میکند یا تغییر میدهد. اما در اینجا افرادی بازندهاند که از هوش مصنوعی برای مشاغل خود استفاده نمیکنند. در عوض کار خود را کنار گذاشته و کناره گیری میکنند. این امر اقدام درستی نیست؛ مثلا پیش از ظهور هوش مصنوعی بسیاری از مشاغل سنتی تغییر کردهاند؛ نمونه آن تاکسیهای اینترنتی است که جایگزین آژانسها شدهاند و رانندگان خود را با آن وقف دادهاند و از آژانس به تاکسیهای اینترنتی کوچ کردهاند.
هوش مصنوعی نیز برخی مشاغل را ایجاد و برخی دیگر را ازبین میبرد. هوش مصنوعی مانند چت جیپیتی و دیپ سیک یک دانش اولیهای و آموختههایی به صورت پیشفرض دارند. آموختههایشان براساس دادههایی است که در به هوش مصنوعی ارائه شده است. بنابراین در حال حاضر خطر از بین رفتن مشاغل در کشورهای مبدا هوش مصنوعی بیشتر است تا کشورهایی که صرفا این تکنولوژی را وارد کردهاند و لزوما تمام داده های بومی را در اختیار هوش مصنوعی نگذاشته اند.
کشور ما هنوز فاصله زیادی دارد با اینکه برخی مشاغل براثر ورود هوش مصنوعی کاملا از میان برود. به طور کلی، بهویژه برای افرادی که دانش تخصصی دارند و به کیفیت کار اهمیت میدهند، هنوز به آن نقطه نرسیدهایم. نه در داخل کشور و نه حتی در خارج از کشور، هوشهای مصنوعی هنوز به سطحی نرسیدهاند که بتوانند با همان کیفیت جای انسانهای متخصص، با مهارت و تجربه را بگیرند؛ به این معنا که به فردی گفته شود دیگر نیازی به حضور تو نیست و یک هوش مصنوعی میتواند کاملاً جای تو را بگیرد.
- البته به نظر میرسد تا حدود پنج سال آینده، این فناوریها به قدرت تحلیل و تفسیر بالاتری برسند؛ تا حدی که بتوانند در برخی حوزهها عملکردی مشابه انسان داشته باشند.
اگر بخواهیم بهصورت مطلق یا با ارائه یک تاریخ دقیق درباره جایگزینی کامل انسان صحبت کنیم، واقعیت این است که چنین پیشبینیای به این سادگیها امکانپذیر نیست.
موضوعات و حوزهها با هم متفاوت هستند و میزان دادههای موجود در حوزهها یا منابع مختلف نیز متفاوت است. بنابراین توانایی هوش مصنوعی بستگی مستقیم به آن بوم، دانش بومی و شرایط هر کشور یا حوزه دارد. به همین دلیل نمیتوان با قطعیت گفت که مثلاً پنج سال دیگر فلان اتفاق در فلان کشور خواهد افتاد. روند توسعه هوش مصنوعی به این شکل است، اما بخش زیادی از تبلیغات پیرامون آن صرفاً برای ایجاد بازار بیشتر توسط توسعهدهندگان است.
با این حال، لازم است افراد و دستاندرکاران به این مسئله توجه کنند و تدابیری بیندیشند. با توجه به مشکلات فعلی بیکاری در کشور، در صورتی که هوش مصنوعی وارد بازار کار شود و تاثیری روی فرصتهای شغلی بگذارد، باید برنامهریزی شود که چگونه این مسئله مدیریت شود.
بنابراین لازم است حوزههای دانشی که میتوانند جایگزین این تغییرات شوند، بیش از پیش مورد توجه قرار گیرند و فرهنگسازی و آموزشهای لازم به افرادی که در حال حاضر در این مشاغل فعالیت دارند، ارائه شود. خود افراد نیز باید آگاه باشند و تلاش کنند که ابزارها و مهارتهای لازم برای همراهی با این تغییرات را برای خود فراهم کنند.
کسانی که این دانش را کسب نکنند و خود را با تغییرات تطبیق ندهند، ممکن است با مشکلات جدی مواجه شوند.
- به هرروی هوش مصنوعی همزمان مشاغلی ایجاد کرده و مشاغلی را از بین برده است. در واقع، بازار کار تحت تاثیر هوش مصنوعی دچار تغییر شده؛ برخی فرصتهای شغلی جدید ایجاد شدهاند و همزمان مشاغلی در معرض نابودی قرار گرفتهاند:
دو نکته اصلی وجود دارد: نخست اینکه چه مشاغلی توسط هوش مصنوعی ایجاد شده و دوم اینکه آیا این مشاغل ایجادشده به اندازه مشاغلی که از بین رفتهاند کافی هستند یا خیر.
اول باید به این نکته توجه کنیم که چه مشاغلی توسط هوش مصنوعی ایجاد شدهاند. اگر به معماری کلی هوش مصنوعی و مولفههای مختلف آن نگاه کنیم، میبینیم که این حوزه یک سری زیرساختها و توانمندسازها دارد. برای پیادهسازی هوش مصنوعی، باید مواردی مانند داده، زیرساختهای پردازشی، سختافزارهای ارتباطی و پردازشی، مسائل قانونی و حقوقی، امنیت و همچنین نوآوری و پژوهش در نظر گرفته شوند.
بنابراین مشاغلی که در مسیر توسعه هوش مصنوعی ایجاد یا تقویت شدهاند، عمدتاً حول همین مولفهها شکل گرفتهاند.
شرکتهای خصوصی که به توسعه هوش مصنوعی پرداختهاند، سراغ استخدام مهندسین داده رفتهاند یا از دانشجویان استفاده کردهاند تا مسائل مربوط به داده را حل کنند. همچنین افرادی که با زیرساختهای پردازشی هوش مصنوعی آشنایی دارند، متخصصان حوزه حقوقی و رگولاتوری، کارشناسان امنیت هوش مصنوعی و پژوهشگران و توسعهدهندگان حوزه نوآوری و تحقیق و توسعه در هوش مصنوعی نیز مورد توجه قرار گرفتهاند.
علاوه بر این، کسانی که وارد حوزههای کاربردی ابزارهای هوش مصنوعی شدهاند، مانند حوزههای مولد یا تولید محتوا، تبلیغات و برندینگ، نیز جایگاه ویژهای پیدا کردهاند و نقش آنها در بازار کار پررنگ شده است.
موضوعاتی که مرتبط با دورههای آموزشی خاص هستند و با استفاده از هوش مصنوعی ارائه میشوند، اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کردهاند. بسیاری از شرکتها و افراد به دنبال استفاده از این ابزارها بهعنوان یک مزیت رقابتی هستند. بهطور مثال، تبلیغات که قبلاً معمولاً در قالب بیلبوردها یا روشهای سنتی انجام میشد، اکنون به سمت روشهای پیشرفته و هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی حرکت کرده است.
