آی‌سی‌تی نیوز – با شروع همه گیری کرونا، دنیا با شرایط تازهای روبرو شد. شرایطی که طی یک قرن اخیر بی سابقه بود. ضرورت فاصله گذاری اجتماعی و عدم حضور شمار زیادی از مردم در یک مکان به منظور جلوگیری از انتشار ویروس و افزایش شمار بیماران سبب شد تا مدارس، دانشگاهها و دفاتر کاری […]
آی‌سی‌تی نیوز – با شروع همه گیری کرونا، دنیا با شرایط تازهای روبرو شد. شرایطی که طی یک قرن اخیر بی سابقه بود. ضرورت فاصله گذاری اجتماعی و عدم حضور شمار زیادی از مردم در یک مکان به منظور جلوگیری از انتشار ویروس و افزایش شمار بیماران سبب شد تا مدارس، دانشگاهها و دفاتر کاری تعطیل شوند و مشاغل خدماتی مانند هتلها و رستورانها از پذیرش میهمان معذور شوند. اما برای اینکه حداقل بخشی از کارهای ضروری دردنیا ادامه پیدا کند، استفاده از فضای دیجیتال و دنیای تکنولوژی گسترش پیدا کرد. از آموزش آنلاین مدارس و دانشگاهها گرفته تا دورکاری و انجام مسئولیتهای شغلی از محیط امن خانه همه باعث شد تا دنیا با نیاز تازهای روبرو شود. نیاز تازهای که برآورده شدن آن مستلزم وجود زیرساختهای تکنولوژیکی و صنعتی در کشور بود و از طرف دیگر افراد هم باید دانش و مهارت لازم برای استفاده از این فضا را کسب میکردند. در بحث تامین زیرساختهای تکنولوژی، نقش دولتها به عنوان مجری این سیاست پررنگ شد. گزارشهای زیادی در مورد ضرورت توسعه زیرساختهای تکنولوژیکی و ایجاد امکان دسترسی مردم به اینترنت و استفاده از این فضا برای اشتغال و تحصیل مطرح شد. مسالهای که پیش از همهگیری در کشورهای صنعتی مورد توجه قرار گرفته بود و تقریبا تمامی مردم در این کشور به اینترنت دسترسی داشتند ولی در کشورهای فقیر و در حال توسعه میزان دسترسی به اینترنت بسیار کمتر بود.
اما دسترسی به اینترنت تنها یک روی سکه است. روی دیگر سکه توانایی و مهارت افراد برای استفاده از دنیای اینترنت است. مطالعات نشان داده مهارت استفاده از اینترنت در میان طبقات پایین اقتصادی کمتر از طبقات بالای اقتصادی است و به همین نسبت در کشورهای در حال توسعه توان استفاده از فرصتهای ایجادشده توسط اینترنت برای مردم کمتر از کشورهای صنعتی است. اهمیت مهارتآموزی برای استفاده از فرصتهای دنیای اینترنت به منظور اشتغال و آموزش در شرایطی مطرح شد که تعداد زیادی از افراد در جریان همهگیری کرونا شغل خود را از دست دادند. افزایش نرخ بیکاری در میان گروهی که از مهارتهای لازم برای استفاده از دنیای اینترنت برخوردار نبودند، دولتها را بر آن داشت تا بستر را برای آموزش و مهارتآموزی برای این گروه فراهم کنند ولی بار اصلی بر دوش خود افراد بود. افرادی که قبل از کرونا در مشاغل کارگری و خدماتی فعال بودند، حال به دلیل همهگیری کرونا بیکار شدهاند و در برخی از موارد هم رباتها جایگزین آنها شدند.
ضرورت توسعه دسترسی به اینترنت در دنیا
قبل از شروع کرونا بحث اقتصاد دیجیتال و استفاده از فرصتهای موجود در فضای دیجیتال برای کسب درآمد مطرح شده بود و در بسیاری از کشورهای صنعتی سهم اقتصاد دیجیتال در اقتصاد کشورها رشد کرده بود. اما بعد از همهگیری اقتصاد دیجیتال با سرعت زیادی رشد کرد و ابعاد تازهای از آن شناخته شد. به عنوان مثال با توسعه اقتصاد دیجیتال امکان مشارکت اقتصادی سهم بیشتری از جمعیت کشورها فراهم میشد. به عنوان مثال زنان که بعضا به دلیل مسئولیتهای خانوادگی از حضور در محیط کار امتناع می‌کنند، میتوانند با استفاده از فرصتهای موجود در فضای اقتصاد دیجیتال وارد بازار کار شوند.
یا افراد کمتوان جسمی میتوانند از محیط خانه به کار بپردازند. اما برای اینکه شرایط برای افزایش نرخ اشتغال افراد فراهم شود، در درجه اول باید امکان دسترسی مردم به اینترنت فراهم شود.
مجمع جهانی اقتصاد در گزارش اخیر خود نوشت: «یکی از اصلیترین و مهمترین بخشهای اقتصاد دیجیتال، دسترسی به اینترنت است. در واقع در تعریف اقتصاد دیجیتال عنوان می‌کنند که اقتصاد دیجیتال، اقتصادی است که بر فضای آنلاین استوار است. به همین دلیل است که دسترسی کشورها به اینترنت و دریافت اطلاعات و آموزشهای لازم برای استفاده بهینه از این فضا میتواند عامل مهمی در رشد اقتصادی و توسعه صنعتی در آنها باشد. اما مطالعات انجامشده توسط سازمانهای جهانی نشان می‌دهد شمار زیادی از جمعیت ساکن روی زمین به اینترنت دسترسی ندارند و به همین دلیل هم امکان بهرهگیری از فرصتهای اقتصاد دیجیتال برای آنها فراهم نیست.»
به گزارش مجمع جهانی اقتصاد تنها ۲۴ درصد از افراد آسیبپذیر اقتصادی در دنیا که شامل افرادی است که در طبقات پایین اقتصادی و اجتماعی قرار دارند، به اینترنت دسترسی دارند در حالی که بالغ بر ۷۴ درصد از افرادی که در دسته افراد غیرآسیبپذیر اقتصادی قرار گرفتهاند میتوانند بدون محدودیت از اینترنت و فرصتهای اقتصادی آن برخوردار باشند. در واقع افراد آسیبپذیر اقتصادی که در سالهای گذشته نمیتوانستند وارد بازار کار شوند و از آموزش و تحصیلات و مهارتهای لازم برای کسب درآمد برخوردار نبودند، در این روزها از بازار کار فاصله بیشتری گرفتهاند. این افراد در دنیای دیجیتال نمیتوانند کار کنند، از مهارتهای مورد نیاز برای این دوره برخوردار نیستند و باید منتظر بیشتر شدن فاصله طبقاتی خود با دیگر افراد جامعه باشند. تفاوت در دسترسی به اینترنت فارغ از نحوه استفاده از آن هم در داخل کشورها و بین طبقات اقتصادی کشورها وجود دارد و هم در میان کشورهای مختلف مشاهده میشود. مثلا کشورهای صنعتی بیش از کشورهای در حال توسعه و کشورهای در حال توسعه بیش از کشورهای فقیر به اینترنت دسترسی دارند.
بهتر است پیش از بررسی ادامه گزارش، تعریفی از افراد آسیبپذیر اقتصادی ارایه شود. افراد آسیبپذیر اقتصادی، گروهی هستند که به دلیل سطح تحصیلات و یا زمینه مالی خانوادگی از شرایط باثبات اقتصادی برخوردار نیستند و بحرانهایی مانند کرونا یا تحولات دیگر میتواند باعث شود تا توان تامین هزینههای جاری خود را نداشته باشند و در تامین معاش با مشکل روبرو شوند. در مقابل این گروه، افرادی قرار دارند که ما از آنها به عنوان افراد غیر آسیبپذیر اقتصادی نام میبریم. این افراد یا از پشتوانه مالی قدرتمندی برخوردار هستند یا مهارتها و توان خاصی دارند که باعث میشود تا در دورههای سخت و بحرانی اقتصادی هم آسیبی به روند تامین معاش آنها وارد نشود. در واقع شرایط جامعه نمیتواند باعث آسیب دیدن اوضاع اقتصادی و مالی آنها شود و استاندارد زندگیشان را کاهش دهد.
افراد آسیب پذیر اقتصادی کمتر به اینترنت دسترسی دارند
در سطح کلان هم عدم دسترسی به اینترنت معضلی جدی است و باعث میشود تا فاصله اقتصادی کشورهای در حال توسعه و کشورهای صنعتی بیشتر شود. مطالعات نشان می‌دهد ۴۶ درصد از افرادی که از نظر سطح آسیبپذیری اقتصادی در جهان در سطح متوسط قرار گرفتهاند به اینترنت دسترسی دارند. این آمار بسیار نگرانکننده است زیرا تایید می‌کند بالغ بر نیمی از جمعیتی که از نظر آسیبپذیری در سطح متوسط هستند و احتمال ورود آنها به گروه آسیبپذیر وجود دارد، از اینترنت بیبهره هستند و نمیتوانند از فرصتهای تازهای که این فضا در اختیارشان قرار می‌دهد برای افزایش میزان درآمد خود استفاده کنند. در کشورهای در حال توسعه ۴۲ درصد از افراد این طبقه به اینترنت دسترسی دارند در حالی که در کشورهای صنعتی ۸۴ درصد از این افراد به اینترنت دسترسی دارند و به همین دلیل شانس آنها برای ارتقای درآمد بیشتر است.
بر مبنای این گزارش دسترسی به اینترنت در کشورهای صنعتی و توسعهیافته بیش از کشورهای در حال توسعه است و به همین دلیل است که پیشبینی میشود در جریان چهارمین انقلاب صنعتی در دنیا فاصله اقتصادی این کشورها افزایش پیدا کند و نابرابری اقتصادی در دنیا بیشتر شود. گزارشهای رسمی نشان می‌دهد در کشورهای صنعتی ۷۷ درصد از طبقات آسیبپذیر اقتصادی به اینترنت دسترسی دارند در حالی که تنها ۲۱ درصد از این قشر در کشورهای فقیر میتوانند از اینترنت استفاده کنند. در کشورهای در حال توسعه تنها ۶۸ درصد از طبقات بالای اقتصادی و افرادی که در دسته افراد غیر آسیبپذیر اقتصادی قرار دارند به اینترنت دسترسی دارند در حالی که ۹۱ درصد از این افراد در کشورهای صنعتی از اینترنت استفاده می‌کنند.
۳.۶ میلیارد نفر در دنیا به اینترنت دسترسی ندارند
کریستوفر وارمن، مدیر برنامه توسعه و اتحاد مجمع جهانی اقتصاد در این مورد میگوید: «همه گیری کرونا بحران عدم دسترسی شمار زیادی از مردم دنیا با اینترنت را بیش از پیش نمایان کرد. طبق برآوردهای جهانی ۳.۶ میلیارد نفر در دنیا هستند که به اینترنت دسترسی ندارند یا هزینه استفاده از اینترنت برای آنها آنقدر زیاد است که از نظر اقتصادی تامین این هزینه برای آنها ممکن نیست. در نتیجه اقتصاد دیجیتال و حتی جامعه دیجیتال که در دوره کرونا تنها راه برقراری ارتباط بین مردم دنیا بود برای این گروه وجود نداشت.»
اما سوال این است که این جمعیت ۳.۶ میلیارد نفری از ساکنان زمین چه کسانی هستند؟ مجمع جهانی اقتصاد در این مورد نوشت: «کشورهای فقیر دنیا و فقرایی که در تمامی کشورهای جهان زندگی می‌کنند بخش بزرگی از جمعیتی را تشکیل میدهند که به اینترنت دسترسی ندارند و این محرومیت میتواند باعث تشدید فقر این افراد و افزایش فاصله طبقاتی آنها با دیگران باشد. از طرف دیگر در بسیاری از کشورهای در حال توسعه زنان از تحصیل و آموزش و حتی اشتغال محروم هستند، در نتیجه دومین گروهی که از این روند توسعه توان تامین معاش و گذر به سمت دنیای تکنولوژی جا ماندهاند زنان هستند. در نهایت رنگینپوستانی که در کشورهای صنعتی زندگی می‌کنند که اغلب هم در میان طبقات پایین اقتصادی قرار دارند، کمترین برخورداری را از این فضای تازه کاری و اجتماعی دارند.»
تاثیرات منفی عدم دسترسی به اینترنت در دوره کرونا چشمگیر است
وارمن با اشاره به همه گیری کرونا و تاثیراتی که روی نحوه کار و آموزش و حتی دریافت خدمات اجتماعی بر جای گذاشت نوشت: «در دوره کرونا شمار زیادی از مردم از طریق اینترنت کار میکردند و تمامی مدارس هم کلاسهای خود را به صورت آنلاین برگزار کرده بودند. حتی دریافت خدمات بهداشتی و درمانی، مشارکت سیاسی در عرصههای انتخاباتی و خرید مایحتاج زندگی هم به صورت آنلاین انجام میشد و افرادی که به اینترنت دسترسی نداشتند، از تمامی این خدمات محروم بودند.
هم اکنون در تمامی کشورها در مورد آسیبهای واردشده به نسلی که در این سال همهگیری نتوانستهاند به مدرسه بروند و به صورت آنلاین درس خواندهاند یا اصلا امکان تحصیل نداشتند، صحبت میشود. تاثیری که میتواند روی آینده کشورها مشاهده شود زیرا این نسل آیندهسازان جوامع هستند.
اما راه حل این مشکل ساده است. ایجاد امکان دسترسی تمامی مردم به اینترنت از طریق ایجاد زیرساختهای لازم، روشهای تازه تامین مالی پروژههای توسعه زیرساختهای آنلاین، ارایه مدلهای کسب و کاری تازه متناسب با شرایط تازه اقتصادی و در نهایت آموزش مهارتها و توانمندیهای لازم برای اشتغال افراد در این دنیای تازه میتواند بخش زیادی از مشکلات را برطرف کند.(منبع:اتاق بازرگانی)